USG oka i oczodołu to jedno z najczęściej wykorzystywanych w diagnostyce chorób oczu badań. Najczęściej jest wykorzystywane w przypadku braku możliwości oceny oka za pomocą okulistycznej lampy szczelinowej, potrzeby oceny wnętrza/zawartości zmian patologicznych lub konieczności oceny struktur zagałkowych. USG w okulistyce dzieli się na USG odcinka przedniego i powiek (USG UBM – ultrabiomikroskopia oka) oraz USG odcinka tylnego i oczodołu – w tej części omówione zostanie badanie odcinka tylnego i oczodołu.

Ogromną zaletą badania jest brak ograniczeń wiekowych. Wykonuje się je nawet w 1 dobie życia noworodka, kiedy inne badania są niemożliwe lub zbyt obciążające dla dziecka. Istnieją praktycznie  tylko 2 przeciwwskazania do wykonania tego badania: świeży otwarty uraz oka i 3 pierwsze doby po zabiegu operacyjnym. Obecność oleju silikonowego w oku po zabiegach odwarstwionej siatkówki praktycznie uniemożliwia ocenę tylnej części oka za pomocą USG. Badanie jest bezbolesne oraz nie niesie ze sobą żadnego ryzyka, może być wielokrotnie powtarzane.

Wskazania do badania USG tylnego odcinka oka:

• „muszki”/męty i inne zmiany w polu widzenia
• nagłe zaniewidzenie w jednym oku
• błyski w oku
• nieprzezierność rogówki, soczewki i ciała szklistego
• ocena głowy/tarczy nerwu wzrokowego (obrzęk, druzy, włókna rdzenne, …)
• wylewy krwi do gałki ocznej
• stany zapalne
• stan po urazie
• cukrzyca
• rozwarstwienie i odwarstwienie siatkówki
• odłączenie naczyniówki
• ciało obce wewnątrzgałkowe
• guzy wewnątrzgałkowe
• biometria oka (ocena długości gałki ocznej potrzebna w przypadku doboru mocy implantu przy operacji usunięcia zaćmy lub wysokiej krótkowzroczności)

Wskazania do USG oczodołu:

• bóle zagałkowe
• podejrzenie guza oczodołu u dorosłych i dzieci
• oftalmopatia tarczycowa
• zapalenie mięśni okołogałkowych

W przypadku ultrasonografii bardzo istotne są umiejętności badającego, niemniej równie istotny jest dostępny aparat USG. W naszej pracowni dysponujemy aparatem Accutome 4Sight charakteryzującym się najlepszą rozdzielczością liniową obrazu wśród aparatów okulistycznych w tej części Polski. Dzięki temu możliwa jest dokładna ocena patologii w obrębie oka.

Przygotowanie do badania USG oka (odcinka przedniego i oczodołu):
Badanie nie wymaga specjalnych przygotowań, zaleca się jednak aby powstrzymać się od jakiegokolwiek makijażu (szczególnie zawierającego brokat) oraz bezpośrednio przed badaniem nie smarować powiek maścią lub żelem. W przypadku dzieci wskazane jest odpowiednio wcześnie wytłumaczenie dziecku jak będzie przebiegało badanie i że będzie bezbolesne.

Jak przebiega badanie:
Badanie wykonuje się w pozycji półleżącej lub leżącej na wznak. W ogromnej większości przypadków badanie jest wykonywane przy zamkniętych powiekach. W celu zwiększenia komfortu podaje się krople miejscowo znieczulające o krótkim czasie działania (bez wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów). Następnie niewielka głowica aparatu z żelem umiejscawiana jest na powiece pacjenta z minimalnym uciskiem. W czasie badania gałki oczne skierowane są na wprost a na polecenie badającego w innych kierunkach. Tylko w wyjątkowych sytuacjach konieczne jest badanie przy otwartym oku.

Po zakończonym badaniu lekarz wykonuje opis badania i dołącza do niego dokumentację fotograficzną ewentualnych zmian patologicznych. Pacjent zostaje poinformowany o tym co zostało stwierdzone oraz o dalszym postępowaniu.

USG oka i oczodołu to jedno z najczęściej wykorzystywanych w diagnostyce chorób oczu badań. Najczęściej jest wykorzystywane w przypadku braku możliwości oceny oka za pomocą okulistycznej lampy szczelinowej, potrzeby oceny wnętrza/zawartości zmian patologicznych lub konieczności oceny struktur zagałkowych. USG w okulistyce dzieli się na USG odcinka przedniego i powiek (USG UBM – ultrabiomikroskopia oka) oraz USG odcinka tylnego i oczodołu – w tej części omówione zostanie badanie odcinka przedniego (UBM).

W przypadku badania UBM oka co prawda nie ma ograniczeń wiekowych, jednak największą ilość informacji można uzyskać przy dobrej współpracy między lekarzem a pacjentem. Stąd badanie u niewspółpracujących dzieci ogranicza się często do oceny najważniejszych cech  oka a czasem niestety okazuje się być niemożliwe. Wynika to z faktu, że badanie wykonywane jest przy otwartych powiekach często z użyciem rozwórki powiekowej. Ten problem nie występuje w przypadku oceny zmian w przedniej części oczodołu i powiek nawet u noworodków.
Istnieją praktycznie tylko 2 przeciwwskazania do wykonania tego badania: świeży otwarty uraz oka i 3 pierwsze doby po zabiegu operacyjnym. Badanie jest bezbolesne przy czym należy mieć na uwadze, że może wystąpić dyskomfort po badaniu. Zwykle możliwe jest prowadzenie pojazdu po badaniu. Badanie nie niesie ze sobą żadnego ryzyka, może być wielokrotnie powtarzane.

Wybrane wskazania do badania UBM oka:

• jaskra
• stan przed i po zab. zaćmy
• ocena zmian barwnikowych i guzów powiek, oczodołu, spojówki, twardówki, tęczówki i ciała rzęskowego
• ocena po zabiegach operacyjnych w przednim odcinku (trabekulektomia, implanty przeciwjaskrowe, zastawki filtrujące, itp.)

W przypadku ultrasonografii bardzo istotne są umiejętności badającego, niemniej równie istotny jest dostępny aparat USG. W naszej pracowni dysponujemy aparatem Accutome 4Sight ABPU charakteryzującym się najlepszą rozdzielczością liniową obrazu wśród aparatów okulistycznych w tej części Polski.  Dzięki temu możliwa jest dokładna ocena patologii w obrębie przedniej części oka i oczodołu.

Przygotowanie do badania USG UBM oka:
Badanie nie wymaga specjalnych przygotowań. Zaleca się jednak aby powstrzymać się od jakiegokolwiek makijażu (szczególnie zawierającego brokat) oraz bezpośrednio przed badaniem nie smarować powiek maścią lub żelem. W przypadku dzieci wskazane jest odpowiednio wcześnie wytłumaczenie dziecku jak będzie przebiegało badanie i że będzie bezbolesne, choć często konieczne będzie podanie niepiekących kropli (znieczulających).

Jak przebiega badanie:
Badanie wykonuje się w pozycji półleżącej lub leżącej na wznak. Po znieczuleniu kroplowym o krótkim czasie działania (bez wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów) umieszcza się rozwórkę powiekową pomagającą w utrzymaniu otwartej szpary powiekowej lub tzw. kieliszek wypełniony wodą. W przypadku badania struktur powieki i oczodołu badanie odbywa się przy zamkniętym oku. Następnie głowica aparatu z żelem umiejscawiana jest na oku pacjenta z minimalnym uciskiem. W czasie badania gałki oczne skierowane są na wprost a na polecenie badającego w innych kierunkach. Gdy konieczne jest założenie tzw. „kieliszka” wypełnionego solą fizjologiczną na rogówce pacjenta tego typu badanie jest niemożliwe w przypadku małych dzieci.

Po zakończonym badaniu lekarz wykonuje opis badania i dołącza do niego dokumentację fotograficzną ewentualnych zmian patologicznych. Pacjent zostaje poinformowany o tym co zostało stwierdzone oraz ew. o dalszym postępowaniu.

Gonioskopia to badanie kąta przesączania (rogówkowo-tęczówkowego). Odpowiedni kształt kąta przesączania i jego stan mają ogromne znaczenie dla prawidłowego krążenia cieczy wodnistej i jej odpływu z gałki ocznej, co wpływa na wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego. Struktury kąta przesączania nie są bezpośrednio widoczne w lampie szczelinowej, dlatego badanie przeprowadza się za pomocą tzw. gonioskopu (innymi słowy za pomocą różnego typu soczewek, np. trójlustro Goldmanna, soczewki czterolusterkowe Zeissa, soczewki chirurgiczne Koeppego, Swana i Jacoba itd.). W trakcie badania ocenia się szerokość kąta przesączania w stopniach (np. otwarty, zagrażający zamknięciem, zamknięty), krzywiznę obwodowej części tęczówki, miejsce przyczepu tęczówki oraz stopień pigmentacji kąta.
Badanie przeprowadza się po znieczuleniu rogówki, ponieważ gonioskop zakłada się na jej powierzchnię. Badany powinien poinformować lekarza o ewentualnej alergii na leki znieczulające. Przed badaniem należy zdjąć soczewki kontaktowe. Badany spokojnie opiera czoło o lampę szczelinową i drugim, niebadanym okiem patrzy prosto przed siebie w dal lub spokojnie, powoli kieruje je zgodnie z poleceniami badającego. Nie wolno wykonywać gwałtownych ruchów głową ani cofać głowy bez polecenia. W czasie zabiegu i bezpośrednio po zabiegu możliwe jest nieco zamglone widzenie. W trakcie badania po policzku może spływać niewielka ilość żelu, jaki umieszcza się między gonioskopem a rogówką.
Wskazania do gonioskopii
Gonioskopia jest częścią specjalistycznego badania okulistycznego w przypadkach diagnostyki jaskry i nadciśnienia ocznego (lub ich podejrzenia), jak również po urazach gałki ocznej, w których mogło nastąpić uszkodzenie struktur kąta przesączania. Gonioskopię wykonuje się również w czasie zabiegów chirurgicznych lub laserowych w celu uwidocznienia kąta.

Komputerowa keratometria to badanie kształtu rogówki. Podczas badania tworzona jest barwna mapa rogówki, która jest zobrazowaniem lokalnych krzywizn rogówki oka. Topografię rogówki wykonuje się przy użyciu keratografu komputerowego. Dzięki pomiarom można zdiagnozować nieprawidłowości rogówki, takie jak pourazowe lub pooperacyjne jej deformacje, astygmatyzm. Topografia rogówki jest badaniem niezbędnym w wykrywaniu i ocenie tzw. stożka rogówki, szczególnie zaś w diagnostyce jego postaci wczesnych, zanim wystąpią objawy kliniczne. Stosowana jest również w chirurgicznej korekcji wad wzrok czy w doborze miękkich i twardych soczewek kontaktowych. Wyniki pomiaru keratografu komputerowego przedstawione są graficznie w postaci tzw. mapy rogówki dwu- lub trójwymiarowej.

Sposób wykonania badania:
Topografia rogówki to bezbolesne i nieinwazyjne badanie. Badany opiera brodę i czoło na podpórce przed oświetloną czerwonym światłem  czaszą, pokrytą współśrodkowymi, czarnymi pierścieniami, które odbijają  się na rogówce. W trakcie badania i patrzy na centralnie umieszczone białe światełko. Odbicia pierścieni na rogówce,  ich szerokość i zniekształcenia rejestrowane są w trakcie badania i analizowane komputerowo a następnie przeliczane na promienie krzywizny rogówki. Ich graficzne zobrazowanie, dzięki użyciu barw jak przy mapie geograficznej, daje kolorowy obraz tzw. mapy rogówki. Może on być również przedstawiony przestrzennie, w postaci mapy 3D. Oprogramowanie aparatu umożliwia  bardzo  szczegółową analizę matematyczną powierzchni rogówki , opartą na szeregach  Fouriera oraz wielomianach Zernicke’a.